Akıl hastalığı nedeni ile vasi tayini nasıl olur? Demanslı anneme/babama vasi olabilir miyim?
Vesayet Nedir?
Vesayet, 22.11.2001 tarihinde kabul edilen 4721 Sayılı Medeni Kanun’un (“MK”) 3. Kısmında düzenlenmiştir. Medeni Kanun’un 396. maddesi genel olarak Vesayet Organları’nı düzenlemekte olup, buna göre Vesayet Organları (i) Vesayet Daireleri, (ii) Vasi ve (iii) Kayyımlardır.
Vesayet Daireleri Hangileridir?
Vesayet daireleri, vesayet makamı ve denetim makamlarıdır (MK md. 397).
Vesayet Makamı Neresidir?
Vesayet makamı Sulh Hukuk Mahkemeleridir.
Denetim Makamı Neresidir?
Denetim makamı Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Vasinin Yükümlülükleri Nelerdir?
Vasinin yükümlülükleri, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerde onu temsil etmektir (MK md. 403).
Vasi Atanmasını Gerektiren Haller Nelerdir?
Vasi atanmasını gerektiren haller Medeni Kanun’da sayılan haller ile sınırlıdır (md 404-408).
Bunlar;
- Küçüklük
- Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
- Savurganlık, Alkol Veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim
- Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
- İstek Üzerine
1- Küçüklük
Velayet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır. Görevlerini yaparken velayet altında bulunmayan bir küçüğün varlığını öğrenen nüfus memurları, idari makamlar, noterler ve mahkemeler, Medeni Kanun’a göre bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.
2- Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
Annem Alzhiemer, vasisi olabilir miyim? Bu soru Medeni Kanun’un 405 maddesi ile cevap bulmaktadır. Söz konusu maddeye göre, akıl hastalığı veya akıl zayıflığı (Demans gibi, Alzheimer gibi) sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanarak kendisine bir vasi veya kayyım atanır.
Yine burada da, görevlerini yaparken vesayet altına alınmayı gerektiren bir durumun varlığını öğrenen nüfus memurları, idari makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.
Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak tam teşekküllü bir devlet hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporu üzerine karar verilir. Hakim, gerek görürse karar vermeden önce, kurul raporunu göz önünde tutarak kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir.
3- Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim
MK md 406’ya göre, savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanarak kendisine bir vasi veya kayyım atanır. Hakim, vesayet altına alınması istenilen kısıtlı adayını dinlemeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya kötü yönetimi sebebiyle kısıtlanmasına karar veremez.
4- Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkum edilen her ergin kısıtlanır. Cezayı infaz etmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirir.
5- İstek Üzerine
Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kendisine bir vasi veya kayyım atanmasını isteyebilir. Hakim, vesayet altına alınma isteminde bulunan kısıtlı adayını dinlemeden vasi veya kayyım tayinine karar veremez.
Vasi Tayini Davası Nerede Açılır?
Vasi tayini davası, vesayet altına alınacak kişinin bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesinde açılır.
Kimler Vasi Olarak Atanır?
Mahkeme, vasilik/kayyımlık görevini yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar. Lüzum halinde, mahkeme bu görevi birlikte veya mahkeme tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atayabilir. Ancak, rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.
Mahkeme, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini (oğlu, kızı, kardeşi vs.), vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Mahkeme, bu atamayı yaparken vasi adayının yerleşim yerinin yakınlığını ve kısıtlanacak kişi ile kişisel ilişkilerini göz önünde tutar.
Mahkeme, vasiliğe vesayet altına alınacak kişinin ya da anne veya babasının göstereceği kişiyi atar.
Vasiliği Kabul Etmek Zorunda mıyım? Vasi Olmaktan Kaçınabilir miyim?
Medeni Kanun’un 416 maddesine göre, vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasi olarak atananlar, bu görevi kabul etmek zorundadır. Ancak, vasiliğe atanan aşağıdaki sebeplerin varlığı halinde, vasilikten kaçınabilirler:
- Altmış yaşını doldurmuş olanlar,
- Bedensel özürleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,
- Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
- Üzerinde vasilik görevi olanlar,
- Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyeleri, hakimlik ve savcılık mesleği mensupları.
Atama kararı vasiye hemen tebliğ edilir. Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak on gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir.
Kimler Vasi Olamaz?
Aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:
- Kısıtlılar,
- Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
- Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
- İlgili vesayet daireleri hakimleri.
Kısıtlama Kararı İlan Edilir mi?
Kısıtlama kararı, kesinleşmesi ile birlikte hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan olunur. Kısıtlama, ilandan önce iyi niyetli üçüncü kişileri etkilemez.
